هر خانواده جامعه ای کوچک است و تربیت صحیح آن در پرورش مدیران کار آمد اثر بسزایی دارد. هیچ کانونی نمی تواند مسئولیت بزرگ پاشیدن محبت و رحمت و عاطفه را در گوش و جان انسان بر دوش گیرد؛ از این رو چنین پیش بینی شده که یک زن به عنوان مظهر مهر و رأفت، آهنگ گیرای همنوایی و هم آوایی، هماهنگی، انسجام، انعطاف و گذشت را با حضور خود گوشنواز و دلپذیر کند، پدر و مادر دو عنصرند که هیچ یک به تنهایی نمی توانند مظهر ربوبیت الهی باشند؛ لکن از نکاح این دو، تا اندازه ای یک مظهریت پذیرفتی پیدا می شود؛ یکی منشأ رحمت و رأفت و دیگری مظهر شدت و صلابت می گیرد و از ازدواج این دو، گرمی خانواده پدید می آید.[1]

پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در بزگداشت همسرداری می فرماید:

«هرکس زن بگیرد، یک نیمه ایمان خویش را کامل کرده و باید از خدا درباره نیم دیگر بترسد»[2]

امیرالمومنین (علیه السلام) در وصف زن خطاب به امام مجتبی (علیه السلام) می فرماید:

«فاِنّ المرأة ریحانة و لیست بقهرمانة[3] یعنی: زن ریحانه است نه قهرمان»

ریحان بودن زن ایجاب می کند که به رعایت او بیشتر و پیش تر از مرد همّت گماشت وگرنه پژمرده می شود، زن از نظر قرآن امانتدار حق خداست؛ یعنی این مقام، حرمت و حیثیت را خدای سبحان که حق خود اوست به زن داده است و خواسته او این حق را به امانت حفظ کند، آنگاه جامعه ی مسلمانان به صورتی در می آید که جهان برابر آن خضوع می نماید.[4]

نقش بی بدیل و تعیین کننده زنان در جایگاه تربیت و رشد انسانی جامعه، به عنوان مادر یا همسر و همراه و شریک شیرینی ها و تلخی های زندگی، از مسائل انکار ناپذیر است. تاریخ اسلام گواه احترام های بسیار رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به مولود شریف حضرت زهرا

(سلام الله علیها) می باشد، تا نشان دهد که زن، جایگاه ویژه و مؤثری در خانواده دارد.[5]

زن، پایگاه وجود و پیرایش انسان است و رشد نونهالان در دامن او انجام می پذیرد؛ از این رو همان طور که از نظر جسمی متناسب با حمل و پرورش و تربیت نسل های بعد آفریده شده، از نظر روحی هم سهم بیشتری از عواطف و احساسات دارد.[6]

امام خمینی (رحمه الله علیه) مقام زن را این گونه بیان می کنند:

«زن انسان است، آن هم انسان بزرگ، زن مربی جامعه است. از دامن زن انسان ها پیدا می شود. سعادت و شقاوت جامعه بسته به وجود زن است».[7]

پس فضیلت و شایستگی زنان باعث خوشبختی و سعادت خانواده است. همانطور که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در این زمینه می فرمودند:

«از خوشبختی مرد این است که زن با فضیلت و شایسته ای نصیبش شود»[8]

در اهمیت فضیلت زنان همین بس که در بسیاری از سوره های قرآن کریم به آنان اشاره شده است. بیش از 400 آیه درباره اهتمام و ارج نهادن به مقام زنان وجود دارد. موقعیت بانوان در سوره های تحریم، احزاب، نور، ممتحنه، طلاق، مائده، بقره، فتح، حدید، توبه، بروج، محمد بازگو شده که عظمت و شکوه اعجاز قرآن را درباره زنان نمایان می سازد. علاوه بر آن چهره حقیقی بسیاری از بانوان را ترسیم نموده و به دفاع از حقوق و شخصیت و منزلت آنان پرداخته است، دومین سوره مفصّل قرآن به نام نساء نام گذاری شده است. علاوه بر آیات کریمه، در روایات متعددی نیز کرامت و جایگاه والای انسانی زنان به زیبایی توصیف شده است و در نگاه اندیشمندان اسلامی و پژوهشگران مسلمان بر جایگاه بانوان بسیار سفارش شده است[9].

اسلام با ظهور افکار عالیه اش اهتمام خویش را برای ارتقاء شخصیت انسانها به کار برد و از

همفکری زنان در امور خانواده و اجتماع به بهترین شیوه استفاده نمود و هیچ گاه از تصمیم گیری های مهم او را محروم نساخت؛ بلکه از مشورت او در تنظیم فعالیت های خانه و مشارکت های اجتماعی کمک گرفت. قابل ذکر است که در سیره رفتاری پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نیز ملاحظه می شود که درآغاز نزول وحی با همسر وفادارش حضرت خدیجه در مسائل مهم مشورت می نمود. گوستا ولوبون در این زمینه می گوید: اسلام از آغاز تأسیس، رأی و نظر و مشورت زنان را به کار می برد، به صورتی که در اوایل نزول وحی بر پیامبر (ص) او خدیجه همسر گرامیش را از کیفیت وحی آگاه نمود.[10]

از نظر اندیشه اسلامی، زن انسانی است که همه ی مواهب رشد را داراست، نقص وخللی در جوهر وجودش نیست، ابزار تکامل و رشد را به اندازه مردان واجد است، در حیات و آفرینش موجودی مستقل است[11].

رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در خطبه حجه الوداع که آن را در حضور انبوه مسلمانان و در سال پایانی عمر خویش ایراد کرد، فرمود:

«ای مردم، زنان بر شما حقوقی دارند چنان که شما را بر آنان حقوقی است. خدا را نسبت به زنان در نظر دارید و نسبت به آنها به خیر و نیکی سفارش کنید»[12]

امام صادق (علیه السلام) در بزرگداشت مقام زن فرمودند:

«زن گردنبند است، توجه کن چه چیزی به گردن می آویزی، برای زن قیمت مشخصی نیست، نه

خوبش و نه بدش، اما خوبانشان با طلا و نقره برابری نمی کنند، چون از طلا و نقره بهترند…»[13]

استاد جوادی آملی در زمینه زن و کسب فضایل معنوی می فرماید: قرآن کریم سعی کرد هم از راه موعظه که ارتباط تنگاتنگ و مستقیم با قلب و دل دارد، با انسان سخن بگوید و هم سعی کرد از راه حکمت که ارتباط غیر مستقیم با دل دارد، با انسان سخن بگوید و اگر کانال عقل و فکر به دالان ورودی دل وذکر نرسد، سودی ندارد، و زن ها در بخش دل و قلب و گرایش و جذبه موفق تر از مردانند؛ لذا مناجات در زن ها بیش از مردها و یا لااقل همتای مرد اثر می کند و موعظه در زن پیش از مرد و یا همسان مرد اثر می کند.[14]

زن و مرد در خانواده دارای دو حیثیت و دو عنوان اند: یکی همسری و دیگری پدری و مادری و هیچ یک بر دیگری برتری ندارد، زن شریک زندگی است نه اسیر زندگی؛ همچنین زن به عنوان مادر نیز، رکنی از خانواده است بسان پدر، بلکه زن به عنوان مادر جایگاهی والاتر از پدر دارد، زن در همه مزایای زندگی سهیم است چه به عنوان همسر و چه به عنوان مادر.[15]

زن در نظر اسلام موجودی است زیبا، ظریف، مستقل، آرامی بخش باتقدس دختری و همسری و مادری و خواهر.[16]

 علامه طباطبائی می نویسد: اسماء به خدمت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) آمد و عرض کرد ای رسول خدا، جنس زن گرفتار خسران زیاد است، پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: چرا؟

عرض کرد به خاطر این که زن در اسلام و قرآن فضیلتی ندارد و اینجا بود که آیه زیر نازل شد.[17]

«إنَّ المُسْلِمیِنَ و المُسْلِماتَ و المُؤْمِنینَ و المُؤْمِنات…»[18]

1- عبدالله، جوادی آملی، زن در آئینه جمال و جلال، چاپ نوزدهم، قم، نشر اسراء، 1383، ص 173 .
[2]-  ابوالقاسم، پایند، نهج الفصاحه، ترجمه محسن غرویان، چاپ دوم، قم، انتشارات عصر ظهور، 1387، ص 427 .
- محمد، دشتی، نهج البلاغه، چاپ دوم، قم، نشر ظهور، 1391، نامه 31، ص388 .[3]
[4]- همان .
[5] - www.heyate maktabalbagher.epage.ir  23/12/92.
[6] - همان.
[7] - روح الله، موسوی خمینی، صحیفه نور،ج4، چاپ دوم، تهران، انتشارات فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1374، ص 193.
[8] - محمدرضا، جلیلی، جایگاه زن در اسلام و یهودیت، چاپ اول، تهران، انتشارات دستان، 1383، ص 54.
[9] - محمدرضا، جلیلی، همان، ص 40.
[10] - همان، ص 47.
[11] - مهدی، مهریزی، زن در اندیشه اسلامی، چاپ اول، تهران، دفتر فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1381، ص 13.
[12] - همان، ص 30.
[13] -www.heyate maktabalbagher.epage.ir  23/12/92.
[14] - عبدالله، جوادی آملی، همان کتاب، ص 193.
[15] - مهدی، مهریزی، همان کتاب، ص 65.
[16] - علی، کمالی دزفولی، قرآن و مقام زن، چاپ سوم، تهران، انتشارات هاد، 1379، ص22.
[17] - محمدحسین، طباطبائی، تفسیرالمیزان، ترجمه محمدباقر موسوی همدانی، ج 16، چاپ بیست و ششم، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1387، ص 477.
[18] - سوره احزاب (77)، آیه 35